حدیث در مورد حاکم

بسم الله الرحمن الرحیم

قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : إسمعوا و أطیعوا لمن ولاه الله الأمر، فإنه نظام الإسلام.

پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله - فرمودند: از حاکمان الهی اطاعت کنید و گوش بفرمان باشید زیرا اطاعت از رهبری مایه نظام (و انسجام) اسلام است.

«امالی مفید، ج 1, ص 14, ح 2»

قال الامام علی - علیه السلام - : و مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز یجمعه و یضمه فإذا انقطع النظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذافیره أبدا.

امام علی - علیه السلام - فرمودند: جایگاه رهبر و سرپرست در اجتماع، جایگاه رشته ای است که دانه ها را بهم پیوند داده و جمع می کند، و آنگاه که آن رشته بگسلد، دانه ها پراکنده گشته و هرگز تمام آنها جمع نخواهند شد.

«نهج البلاغه، خطبه 146»

قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : مَنْ وَلی مِنْ اُمورِ الْمُسْلِمینَ شَیْئا فَحَسُنَتْ سیرَتُهُ رُزِقَ الْهَیْبَهَ فی قُلوبِهِمْ ... وَ اِذا عَدَلَ فیهِمْ مُدَّ فی عُمُرِهِ.

پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله - : هر کس اداره بخشی از امور مسلمانان را بر عهده بگیرد و رفتارش خوب باشد، در دل های آنان هیبت می یابد ... و اگر در میان آنان به عدالت رفتار کند، عمرش افزون می گردد.

«ذیل تاریخ بغداد، ج 2، ص 136، ح 419»

# حدیث با موضوع حاکم

الامام علی علیه السلام

مِن کِتابهِ لِلأشتَرِ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ: وَلْیَکُنْ أبعَدَ رَعِیَّتِکَ مِنکَ ، وأشنَأهُم عِندَکَ ، أطلَبُهُم لِمَعایِبِ النّاسِ ؛ فإنَّ فی النّاسِ عُیوبا ،الوالی أحَقُّ مَن سَتَرَها ، فلا تَکشِفَنَّ عَمّاغابَ عَنکَ مِنها .

امام علی علیه السلام - در فرمان استانداری مصر به مالک اشتر- فرمودند: باید دورترین افراد ملت از تو و دشمن ترین آنها نزد تو ، عیبجوترین آنها از مردم باشد ؛ زیرا مردم (خواه ناخواه) عیبهایی دارند و زمامدار سزاوارترین کس به پوشاندن آنهاست . بنابراین ، درباره آن دسته از عیبهای مردم که بر تو پوشیده است ، پی جویی و کنجکاوی مکن .

نهج البلاغه : الکتاب 53 منتخب میزان الحکمه : 420

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم :

مَن مَدَحَ سُلطانا جائرا وتَخَفَّفَ وتَضَعضَعَ لَهُ طَمَعا فیهِ کانَ قَرینَهُ إلَی النّارِ .

هر کس حکمران ستمگری را م_دح گ_وید و از سرِ چشمداشت به او ، خود را در برابرش خفیف و خوار گرداند ، همسفر او به سوی آتش باشد .

أمالی الصدوق : 347 / 1

امام علی علیه السلام :

إنَّ فی سلطانِ اللّه عِصمَهً لأِمرِکُم، فَأعطُوهُ طاعَتَکُم غَیرَ مُلَوَّمَهٍ (مُتَلَوِّمِینَ) ولا مُستَکرَهٍ بها، واللّه لَتَفعَلُنَّ أو لَیَنقُلَنَّ اللّه عَنکُم سلطانَ الإسلامِ، ثُمَّ لا یَنقُلُهُ إلَیکُم أبدا حتّی یَأرِزَ الأمرُ إلی غَیرِکُم؛

همانا سلطان خدا (حکومت و رهبری دین حقّ) مایه نگهداری و سامان یافتن کار شماست؛ پس بی درنگ و با میل و اختیار او را اطاعت کنید. سوگند به خدا که یا این کار را می کنید یا خداوند سلطان اسلام (حکومت حقّه اسلامی) را از شما می گیرد و دیگر هرگز آن را به شما منتقل نمی کند، تا به دست دیگری سپرده شود .

نهج البلاغه : الخطبه 169 منتخب میزان الحکمه : 278

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم :

ق_الَ اللّه عز و جل : إذا عَ_صانی مِن خَلقی مَن یَعرِفُنی سَلَّطتُ علَیهِ مِن خَلقی مَن لا یَعرِفُنی؛

خداوند عز و جل فرمود: هرگاه از خلق من کسی که مرا می شناسد نافرمانیم کند، از میان خلق خود کسی را که مرا نمی شناسد بر او مسلّط گردانم .

الفقیه : 4 / 404 / 5871 منتخب میزان الحکمه : 616

امام علی علیه السلام :

شَرُّ الوُلاهِ مَن یَخافُهُ البَریءُ ؛

بدترین حکمرانان ، کسی است که بیگناه از او بترسد .

غرر الحکم : 5687 منتخب میزان الحکمه : 616

امام علی علیه السلام :

سَبُعٌ أکُولٌ حَطُومٌ خَیرٌ مِن والٍ ظَلُومٍ غَشُوم ؛

جانور درنده پُرخور بی رحم، بهتر از حکمران ستمگر دژخیم است .

غرر الحکم : 5626 منتخب میزان الحکمه : 616

# حدیث در مورد حاکمان

امام علی علیه السلام :

لاَبُدّ لِلنَّاسِ مِنْ أمِیرٍ بَرٍّ أوْ فَاجِرٍ ، یَعْمَلُ فِی إمْرَتِهِ المُؤْمِنُ وَیَسْتَمْتِعُ فِیهَا الکَافِرُ ، وَیُبَلِّغُ اللّه ُ فِیهَا الأجَلَ ، ویُجْمَعُ بِهِ الفَیْءُ ، وَیُقَاتَلُ بهِ العَدُوُّ ، وَتَأمَنُ بِهِ السُّبُلُ ، وَیُؤْخَذُ بِهِ لِلضّعِیفِ مِنَ القَوِیِّ ، حَتّی یَسْتَرِیحَ بَرٌّ وَیُسْتَراحَ مِنْ فَاجِرٍ ؛

م__ردم را ناچار فرمانروایی باید ؛ نیکوکار یا تبهکار ؛ زیرا در حکومت او فرد با ایمان کار خویش (اطاعت خدا) می کند و کافر بهره خویش می برد و خداوند با وجود حکومت هرکس را به اجل مقدّر می رساند و به وسیله او مالیاتها جمع آوری می شود و با دشمن جنگیده می شود و راهها ایمن می گردد و حقّ ناتوان از زورمند ستانده می شود و نیکوکار آسایش می بیند و از تبهکار در امان می مانند .

بحار الأنوار : 75 / 358/ 72 منتخب میزان الحکمه : 26

رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم

لِعَبدِ الرَّحمنِ بنِ سَمُرَهَ: یا عبدَالرَّحمنِ بنَ سَمُرَهَ ، لاتَسألِ الإمارَهَ ؛ فإنَّکَ إذا اُعطِیتَها عَن مَسألَهٍ وُکِلتَ فیها إلی نَفسِکَ ، وإنْ اُعطِیتَها عَن غَیرِ مَسألَهٍ اُعِنتَ علَیها .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم - به عبدالرحمن بن سمره - فرمودند:

ای عبدالرحمن بن سمره ، داوطلب امارت مشو ؛ زیرا اگر با تقاضای تو این منصب به تو سپرده شود در اداره آن به خودت واگذار می شوی و اگر بدون تقاضای تو به تو واگذار شود ، در اداره آن یاری می شوی .

سنن أبی داود : 2929 منتخب میزان الحکمه : 618

امام صادق علیه السلام :

ثَلاثَهٌ تَجِبُ علی السُّلطانِ لِلخاصَّهِ والعامَّهِ: مُکافأهُ الُمحسِنِ بالإحسانِ لِیَزدادُوا رَغبَهً فیهِ ، وتَغَمُّدُ ذُنوبِ المُسیءِ لِیَتُوبَ ویَرجِعَ عَن غَیِّهِ (عَتبهِ) ، وتَألُّفُهُم جَمیعا بالإحسانِ والإنصافِ ؛

س_ه چیز اس_ت ک_ه ب_ر زمامدار واجب است درباره خواص و عوام رعایت کند : پاداش نیکوکار را به نیکی دادن تا بر رغبت مردم به کارهای نیک افزوده شود ، پوشاندن گناهان بدکار تا توبه کند و از گمراهی و انحراف خود برگردد و ایجاد الفت میان همه آنان از طریق احسان و رعایت انصاف و داد .

تحف العقول : 319 منتخب میزان الحکمه : 618

الامام علی علیه السلام

فِی کِتابِه إلَی ابنِ عبّاسٍ: أمّا بَعْدُ ، فَلاَ یَکُنْ حَظُّکَ فِی وِلاَیتِکَ مَالاً تَسْتَفِیدُهُ ، وَلاَ غَیْظا تَشْتَفِیهِ ، وَلکنْ إمَاتَهُ بَاطِلٍ وإحْیَاءُ حَقٍّ .

امام علی علیه السلام

در نامه خود به ابن عباس- : امّا بعد ؛ مبادا بهره تو از حکومتت به دست آوردن مالی یا فرو نشاندن خشمی باشد . بلکه باید بهره ات میراندن باطل باشد و زنده کردن حقّ .

بحار الأنوار : 40 / 238 / 10 منتخب میزان الحکمه : 26

امام علی علیه السلام :

أحسَنُ المُلوکِ حالاً مَن حَسُنَ عَیشُ النّاسِ فی عَیشِهِ ، وعَمَّ رعِیَّتَهُ بعَدلِهِ ؛

نکوحال ترین شاهان، کسی است که مردم در روزگار او به نیکی زندگی کنند و عدالتش را در میان رعیّت خود بگستراند .

غرر الحکم : 3261 منتخب میزان الحکمه : 514

# حدیث در مورد حاکمان بد

امام صادق علیه السلام :

أفضَلُ المُلوکِ مَن اُعطِیَ ثلاثَ خِصالٍ : الرّأفهَ ، والجُودَ ، والعَدلَ ؛

برترین شهریاران کسی است که سه خصلت داشته باشد : مهربانی ، بخشندگی و دادگری .

تحف العقول : 319 منتخب میزان الحکمه : 514

امام صادق علیه السلام :

یُ_هلِکُ اللّه سِ_تّا بِسِتٍّ : الاُمَراءَ ب_الجَورِ ، والعَربَ بالعَصَبیَّهِ ، والدَّهاقِینَ بالکِبرِ ، والتُّجّارَ بالخِیانَهِ ، وأهلَ الرُّستاقِ بالجَهلِ ، والفُقَهاءَ بالحَسَدِ ؛

خداوند شش گروه را به سبب شش خصلت نابود می کند : فرمانروایان را به سبب ستمگری ، عرب ها را به سبب تعصّب ، ملاّکان را به سبب کبر ، بازرگانان را به سبب خیانت ، روستاییان را به سبب نادانی و فقیهان را به سبب حسادت .

بحار الأنوار : 78 / 207 / 67

# حدیث درباره حکومت و حاکمین

امام علی علیه السلام :

خَیرُ المُلوکِ مَن أماتَ الجَورَ وأحیا العَدلَ ؛

بهترین پادشاهان ، آن است که بیداد را بمیراند و دادگری را زنده سازد .

غرر الحکم : 5005 منتخب میزان الحکمه : 514

امام علی علیه السلام :

أجَلُّ المُلوکِ مَن مَلَکَ نفسَهُ وبَسَطَ العَدلَ ؛

ارجمندترین شهریاران ک_سی اس_ت که ب_ر نفس خود شهریاری کند و عدالت را بگستراند .

غرر الحکم : 3206 منتخب میزان الحکمه : 514

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم :

إنَّ مِن تَعظیمِ جَلالِ اللّه عز و جل کَرامَهَ ذی الشَّیبهِ ، وحامِلِ القُرآنِ ، والإمامِ العادِلِ ؛

احترام نهادن به ریش سفید و قرآن دان و پیشوای دادگر، بزرگداشت جلال و شکوه خداوند عز و جل است .

کنزالعمّال : 25507 منتخب میزان الحکمه : 384

امام علی علیه السلام :

أفضَلُ عِبادِ اللّه عِندَ اللّه إمامٌ عادِلٌ ، هُدِیَ وهَدَی ، فَأقامَ سُنَّهً مَعلومَهً ، وأماتَ بِدعَهً مَجهولَهً ؛

برترین بندگان خدا نزد خداوند، پیشوای دادگری است که رهیافته باشد و رهنما . پس ، سنّتی شناخته شده را بر پا دارد و بدعتی ناشناخته را بمیراند .

نهج البلاغه : الخطبه 164 منتخب میزان الحکمه : 448

امام علی علیه السلام :

السُّلطانُ وَزَعَهُ اللّه فی أرضِهِ؛

فرمانروایان، پاسداران احکام خدا در زمین اویند .

نهج البلاغه : الحکمه 332 منتخب میزان الحکمه : 278

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم :

السُّلطانُ العادِلُ المُتَواضِعُ ظِلُّ اللّه ورُمحُهُ فی الأرضِ ؛

سلطانِ دادگرِ فروتن، سایه خدا و نیزه او در زمین است .

کنزالعمّال : 14589 منتخب میزان الحکمه : 278

امام علی علیه السلام :

العُلَماءُ حُکّامٌ عَلَی النّاسِ؛

عالمان ، فرمانروای بر مردمند.

غرر الحکم : 507 منتخب میزان الحکمه : 402

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم :

ثَلاثَهٌ لا یَستَخِفُّ بِحَقِّهِم إلاّ مُنافِقٌ بَیِّنُ النِّفاقِ : ذو الشَّیبهِ فی الإسلامِ ، والإمامُ المُقسِطُ ، ومُعَلِّمُ الخَیرِ؛

سه کس اند که جز منافقی که نفاقش آشکار است درحقّ آنان بی حرمتی نکند : ریش سفید اسلام ، پیشوای دادگر و آموزگار خوبیها.

کنزالعمّال : 43811 منتخب میزان الحکمه : 400

امام علی (علیه السلام) فرمودند:

مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ وَلْیَکُنْ تَاْدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛

کسی که خود را پیشوای مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن که دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، باکردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب آموز خود بیش از آموزگار و ادب آموز مردم، شایسته تجلیل است.

غرر الحکم، ح 7016

امام علی(علیه السلام) فرمودند:

مَن عَمِلَ بِالحَقِّ مالَ إلَیهِ الخَلقُ ؛

هر که به حق عمل کند ، مردم به او روی می آورند .

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث8646

امام علی(علیه السلام) فرمودند:

فَضِیلَهُ السُّلطانِ عِمارَهُ البُلدانِ ؛

فضیلت مندی حاکم ، مایه آبادی شهرهاست .

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث6562

امام علی(علیه السلام) فرمودند:

اَلجُنُودُ عِزُّ الدِّینِ وَ حُصُونُ الوُلاهِ ؛

لشکریان، مایه عزّت دین و دژهای حاکمان اند .

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث1953

امام علی(علیه السلام) فرمودند:

آلَهُ الرِّئاسَهِ سِعَهُ الصَّدرِ ؛

سعه صدر، ابزار ریاست است .

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث1256

امام علی علیه السلام:

فیما کَتَبَهُ للأشتَرِ حینَ وَلاّهُ مِصرَ: واعْلَمْ مَع ذلکَ أنّ فی کثیرٍ مِنهُم التُجّار وذَوِی الصَناعاتِ ضِیقا فاحِشا ، وشُحّا قَبیحا ، واحْتِکارا للمَنافِعِ ، وتَحَکُّما فی البِیاعاتِ ، وذلکَ بابُ مَضَرَّهٍ للعامَّهِ ، وعَیْبٌ علی الوُلاهِ ، فامْنَعْ مِن الاحْتِکارِ ؛ فإنَّ رسولَ اللّه صلی الله علیه و آله و سلّم مَنعَ مِنهُ؛

در فرمان زمامداری مصر به مالک اشتر- : با این همه ، بدان که بسیاری از آنان - تجّار و صاحبان صنعت - در داد و ستد بیش از اندازه سختگیرند و بخل ورزی ناپسندی دارند و به منظور سود بیشتر کالا را احتکار می کنند و به دلخواه نرخ گران می بندند و این کار برای توده مردم زیانبار و برای حکمرانان عیب و ننگ است . بنابراین ، از احتکار جلوگیری کن ؛ زیرا که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم از آن منع فرموده است .

نهج البلاغه: الکتاب 53 و منتخب میزان الحکمه : 160

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

من ولّی شیئا من أمور المسلمین لم ینظر اللَّه فی حاجته حتّی ینظر فی حوائجهم؛

هر که چیزی از امور مسلمانان را به عهده گیرد خدا در حاجت وی ننگرد تا وی در حوائج مسلمانان بنگرد.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

من عامل النّاس فلم یظلمهم و حدّثهم فلم یکذبهم و وعدهم فلم یخلفهم فهو ممّن کملت مروّته و ظهرت عدالته و وجبت أخوّته و حرمت غیبته؛

هر که زمامدار مردم شود و ستمشان نکند و با آنها سخن کند و دروغشان نگوید و وعده شان دهد و تخلف نکند وی از جمله کسانی است که مروتش به کمال رسیده و عدالتش نمایان گشته و برادری با وی واجب و غیبتش حرام است.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

ما من إمام یعفو عند الغضب إلّا عفی اللَّه عنه یوم القیامه؛

هر پیشوائی که هنگام خشم ببخشد خدا روز قیامت او را ببخشد.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

ما من أحد أفضل عند اللَّه من إمام إن قال صدق و إن حکم عدل؛

هیچ کس نزد خدا از پیشوائی که چون گوید راست گوید و چون حکم کند عدالت کند برتر نیست.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

العدل حسن و لکن فی الامراء أحسن، السّخاء حسن و لکن فی الأغنیاء أحسن، الورع حسن و لکن فی العلماء أحسن، الصّبر حسن و لکن فی الفقراء أحسن، التّوبه حسن و لکن فی الشّباب أحسن، الحیاء حسن و لکن فی النّساء أحسن؛

عدالت نیک است ولی از زمامداران نیکوتر است، سخاوت نیک است ولی از اغنیا نیکوتر است، تقوی نیک است ولی از علما نیکوتر است صبر نیک است ولی از فقرا نیکوتر است. توبه نیک است ولی از جوانان نیکوتر است شرم نیک است ولی از زنان نیکوتر است.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

صنفان من النّاس إذا صلحا صلح النّاس و إذا فسدا فسد النّاس العلماء و الامراء؛

دو گروه از مردمند که اگر صالح بودند مردم به صلاح آیند و اگر فاسد بودند به فساد گرایند، دانشوران و زمامداران.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

خیار أئمّتکم الّذین تحبّونهم و یحبّونکم و تصلّون علیهم و یصلّون علیکم و شرار أئمّتکم الّذین تبغضونهم و یبغضونکم و تلعنونهم و یلعنونکم؛

بهترین پیشوایان شما کسانی هستند که آنها را دوست دارید و شما را دوست دارند. شما آنها را دعا کنید و آنها نیز شما را دعا کنند و بدترین پیشوایان شما کسانی هستند که آنها را دشمن دارید و شما را دشمن دارند و آن ها را نفرین کنید و شما را نفرین کنند.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

خمس هنّ من قواصم الظّهر: عقوق الوالدین و المرأه یأتمنها زوجها تخونه و الإمام یطیعه النّاس و یعصی اللَّه و رجل وعد عن نفسه خیرا فأخلف و اعتراض المرء فی أنساب النّاس؛

پنج چیز کمر شکن است، بد رفتاری با پدر و مادر و زنی که شوهرش بدو اطمینان دارد ولی بدو خیانت کند و پیشوائی که مردم او را اطاعت کنند ولی او خدا را اطاعت نکند و مردی که وعده دهد و تخلف کند و بد گوئی شخص در باره نسب مردم.

نهج الفصاحه

امام علی ( علیه السلام) فرموند:

مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز یجمعه و یضمه فإذا انقطع النظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذافیره أبدا.

جایگاه رهبر و سرپرست در اجتماع، جایگاه رشته ای است که دانه ها را بهم پیوند داده و جمع می کند، و آنگاه که آن رشته بگسلد، دانه ها پراکنده گشته و هرگز تمام آنها جمع نخواهند شد.

نهج البلاغه، خطبه 146

قال النبی ( صلی الله علیه و آله و سلم) :

إسمعوا و أطیعوا لمن ولاه الله الأمر، فإنه نظام الإسلام.

پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:

از حاکمان الهی اطاعت کنید و گوش بفرمان باشید زیرا اطاعت از رهبری مایه وحدت امت اسلام است.

امالی مفید، جلد 1 ص 14 مجلس 2 حدیث 2

امام صادق علیه السلام می فرمایند:

وَ لَیْسَ یُحَبُّ لِلْمُلوکِ أَنْ یُفَرِّطوا فی ثَلاثٍ: فی حِفْظِ الثُّغورِ وَ تَفَقُّدِ الْمَظالِمِ وَ اخْتیارِ الصّالِحینَ لاَِعْمالِهِمْ؛

حاکم سزاوار نیست که در سه کار کوتاهی کند: حفظ مرزها، رسیدگی به حقوق پایمال شده و انتخاب افراد شایسته برای کارهایشان.

تحف العقول، ص 319.

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم می فرمایند:

صِنْفانِ مِنْ اُمَّتی اِذا صَلُحا صَلُحَتْ اُمَّتی وَ اِذا فَسَدا، فَسَدَتْ اُمَّتی، قیلَ یا رَسولَ اللّه ِ وَ مَنْ هُما؟ قالَ: اَ لْ_فُقَهاءُ وَ الاُْمَراءُ؛

دو گروه از امّت من اگر صالح شوند، امّتم صالح می شوند و اگر فاسد شوند، امّتم فاسد می شوند. عرض شد ای رسول خدا آن دو گروه کدامند؟ فرمودند: عالمان و حاکمان.

خصال، ص 37.

امام علی علیه السلام :

خَیْرُ الْمُلوکِ مَنْ اَماتَ الْجَوْرَ وَ اَحْیَی الْعَدْلَ؛

بهترین فرمانروا کسی است که ظلم را از بین ببرد و عدل را زنده کند.

غررالحکم، ج3، ص 431، ح 5005 .

امام علی علیه السلام :

اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلی اَئِمَّهِ الْعَدْلِ اَنْ یُقَدِّروا اَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَهِ النّاسِ کَیْلا یَتَبَیَّغَ بِالْفَقیرِ فَقْرُهُ؛

خداوند عزوجل بر پیشوایان عادل واجب کرده که سطح زندگی خود را با مردم ناتوان برابر کنند تا فقیر را، فقرش برآشفته نکند.

نهج البلاغه، خطبه 209.

امام علی علیه السلام :

قُلوبُ الرَّعِیَّهِ خَزائِنُ راعیها فَما اَوْدَعَها مِنْ عَدْلٍ اَوْ جَوْرٍ وَجَدَهُ؛

دلهای مردم صندوقچه های حاکم است، پس آنچه از عدالت و یا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد دید.

غررالحکم، ج4، ص 521، ح 6825.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند :

آفت دین سه چیز است : دانای بدکار، پیشوای ستم کار و مجتهد نادان.

(نهج الفصاحه ، ح 4)

پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

أخذ الأمیر الهدیّه سحت و قبول القاضی الرّشوه کفر؛

هدیه گرفتن امیر نارواست و رشوه گرفتن قاضی کفر است.

نهج الفصاحه

رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

وقتی زنا رواج گیرد زلزله پیدا شود ، وقتی حاکمان ستم کنند باران کم شود .

نهج الفصاحه ، حدیث 219

امام علی علیه السلام می فرمایند:

تِسْعَهُ اَشْیاءَ قَبیحهٌ وَ هِیَ مِنْ تِسْعَهِ اَن_ْفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِنْ غَیْرِهِمْ: ضیقُ الذَّرْعِ مِنَ الْ_مُلوکِ وَ الْبُخْلُ مِنَ الاَْغْنیاءِ وَ سُرْعَهُ الْغَضَبِ مِنَ الْعُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الْکُهولِ وَ الْقَطیعَهُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الْکِذْبُ مِنَ الْ_قُضاهِ وَ الزَّمانَهُ مِنَ الاَْطِبّاءِ وَ الْبَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّیشُ مِن ذَوِی السُّلْطانِ؛

نُه چیز زشت است، اما از نه گروه زشت تر: درماندگی و ناتوانی از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمی از دانشمندان؛ حرکات بچگانه از میانسالان؛ جدایی حاکمان از مردم؛ دروغ از قاضیان؛ بیماری کهنه از پزشکان؛ بدزبانی از زنان و سختگیری و ستمگری از سلاطین.

دعائم الإسلام، ج 1، ص 83

امام علی علیه السلام می فرمایند:

مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ وَلْیَکُنْ تَاْدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛

کسی که خود را پیشوای مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن که دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، باکردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب آموز خود بیش از آموزگار و ادب آموز مردم، شایسته تجلیل است.

غرر الحکم، ح 7016.

امام علی (علیه السلام) فرمودند:

قُلوبُ الرَّعِیهِ خَزائِنُ راعیها فَما اَودَعَها مِن عَدلٍ اَو جَورٍ وَجَدَهُ

دلهای مردم صندوقچه های حاکم است، پس آنچه از عدالت و یا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد دید.

(غررالحکم، ج4، ص 521، ح 6825)

رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)می فرمایند:

از کسی که خداوند ولی امر شما کرده، شنوایی و اطاعت داشته باشید که او رشته ی کار اسلام است.

میزان الحکمه، ج1، ص 208.

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

تعوّذوا باللَّه من ثلاث فواقر: جار سوء إن رأی خیرا کتمه و إن رأی شرّا أذاعه و زوجه سوء إن دخلت علیها لسنتک و إن غبت عنها خانتک و إمام سوء إن أحسنت لم یقبل و إن أسأت لم یغفر؛

از سه چیز به خدا پناه ببرید که کمر شکن است: همسایه بد که اگر خیری ببیند مستور دارد و اگر بدی ببیند منتشر سازد و همسر بدی که اگر پیش وی باشی بد زبانی کند و اگر پیش وی نباشی به تو خیانت کند و پیشوای بدی که اگر نیکی کنی نپذیرد و اگر بدی کنی نبخشد.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

أیّما وال ولی من أمر أمّتی بعدی أقیم علی الصّراط و نشرت الملائکه صحیفته فإن کان عادلا نجّاه اللَّه بعدله و إن کان جائرا انتفض به الصّراط انتفاضه تزایل بین مفاصله حتّی یکون بین عضوین من أعضائه مسیره مائه عام ثمّ ینخرق به الصّراط؛

هر زمامداری که پس از من کار امت مرا به دست گیرد روز رستاخیز بر صراط متوقف شود و فرشتگان نامه اعمال او را بگشایند اگر عادل باشد خداوند او را به وسیله عدلش نجات دهد و اگر ستمگر باشد صراط زیر پای او چنان بلرزد که بندهای او را از هم جدا کند چنان که میان دو عضو او صد سال راه فاصله باشد سپس از صراط بیفتد.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

أیّما وال ولی فلان و رفق رفق اللَّه تعالی به یوم القیامه؛

هر کس به زمامداری برسد و با مردم به ملایمت و مدارا رفتار کند، خداوند روز قیامت با او مدارا کند.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

أیّما وال ولی شیئا من أمر أمّتی فلم ینصح لهم و یجتهد لهم کنصیحته و جهده لنفسه کبّه اللَّه تعالی علی وجهه یوم القیامه فی النّار؛

هر زمامداری چیزی از کار امت مرا به دست گیرد و در کار آنها مثل کارهای خصوصی خود دلسوزی و کوشش نکند، روز رستاخیز خداوند او را وارونه در آتش اندازد.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

أیّما راع استرعی رعیّه فلم یحطها بالأمانه و النّصیحه ضاقت علیه رحمه اللَّه تعالی الّتی وسعت کلّ شی ء؛

هر کس سرپرستی گروهی را به عهده گیرد و در کار آنها به امانت و دلسوزی رفتار نکند، رحمت خدا که شامل همه چیز است به او نمی رسد.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

إنّ أخوف ما أخاف علی أمّتی الأئمّه المضلّون؛

بیش از هر چیز بر امت خود از پیشوایان گمراه کننده بیم دارم.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

إنّ أحبّ النّاس إلی اللَّه تعالی یوم القیامه و أدناهم منه مجلسا إمام عادل و أبغض النّاس إلی اللَّه تعالی و أبعدهم منه إمام جائر؛

محبوبترین مردم در نظر خدا روز قیامت و نزدیکتر از همه به او پیشوای دادگستر است و منفور ترین مردم و دورتر از همه به او پیشوای ستمگر است.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

اللّهمّ من ولی من أمر أمّتی شیئا فشقّ علیهم فاشقق علیه و من ولی من أمر أمّتی شیئا فرفق بهم فارفق به؛

خدایا هر کس عهده دار کار امت من شد و بر آنها سخت گرفت بر او سخت گیر و هر کس عهده دار کار امت من شد و با آنها مدارا کرد با او مدارا کن.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

أشدّ النّاس عذابا یوم القیامه إمام جائر؛

روز رستاخیز عذاب پیشوای ستمگر از همه کس سخت تر است.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

إدرءوا الحدود عن المسلمین ما استطعتم فإنّ الإمام لأن یخطی فی العفو خیر من أن یخطی فی العقوبه؛

تا آنجا که می توانید مجازات ها را از مسلمانان باز دارید زیرا اگر پیشوائی در بخشش خطا کند بهتر از آن است که در مجازات خطا کند.

نهج الفصاحه

قال رسول اللّه _ صلّی الله علیه و آله و سلّم _ :

النّظر الی العالم عباده، و النّظر الی الامام المقسط عباده، و النّظر الی الوالدین برأفه و رحمه عباده، و النّظر الی أخ تَوَدُه فی اللّه عزّوجّل عبادهَ؛

نگریستن به دانشمند عبادت است، نگریستن به پیشوای دادگر عبادت است، نگاه دلسوزانه و مهرآمیز به پدر و مادر عبادت است و نگریستن به برادری که برای خدای عزوجل دوستش داری عبادت است.

أمالی الطوسّی: 454 / 1015.

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)می فرمایند:

از کسی که خداوند ولی امر شما کرده، شنوایی و اطاعت داشته باشید که او رشته ی کار اسلام است.

میزان الحکمه، ج1، ص 208.

قال الامام علی - علیه السلام - : زَکاهُ السُّلطانِ اِغاثَهُ المَلهُوفِ.

امام علی - علیه السلام - فرمود: زکات فرمانروایی، فریادرسی گرفتاران است.

«مستدرک الوسائل، ج 7، ص 46»

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

ثلاثه لا یردّ اللَّه دعاءهم: الذّاکر اللَّه کثیرا و المظلوم و الإمام المقسط؛

سه کسند که خدا دعایشان را رد نمی کند آن که فراوان یاد خدا کند و ستمدیده و پیشوای دادگر.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

ما من أمیر عشره إلّا و هو یؤتی به یوم القیمه مغلولا حتّی یفکّه العدل أو یوبقه الجور؛

هر که زمام دار ده تن باشد روز قیامت در غل بیارندش تا عدالت غل او باز کند یا ستم هلاکش کند.

نهج الفصاحه

امام صادق علیه السلام :

مَ_ن تَ_وَلّی أمرا مِن اُمورِ النّاسِ فَ_عَدَلَ وفَتَحَ بابَهُ ورَفَعَ شَرَّهُ ونَظَرَ فی اُمورِ النّاسِ ، کانَ حَقّا علَی اللّه عز و جل أن یُؤمِنَ رَوعَتَهُ یَومَ القِیامَهِ ویُدخِلَهُ الجَنَّهَ ؛

هر کس زمام امری از امور مردم را به دست گیرد و عدالت پیشه کند و درِ خانه خود را به روی مردم بگشاید و شرّ نرساند و به امور مردم رسیدگی کند ، بر خداوند عز و جل است که در روز قیامت او را از ترس و هراس ایمن گرداند و به بهشتش بَرَد .

بحار الأنوار : 75 / 340 / 18

حَقٌّ علی الإمامِ أنْ یَحْکُمَ بما أنْزَلَ اللّه ُ وأنْ یُؤدّیَ الأمانهَ ، فإذا فَعَلَ فَحَقٌّ علی النّاسِ أنْ یَسْمَعوا لَهُ وأنْ یُطیعوا وأنْ یُجیبوا إذا دُعوا .

امام وظیفه دارد بر اساس کتاب خدا حکومت کند و امانت را ادا نماید . چون چنین کند مردم وظیفه دارند سخنش بشنوند ، فرمانش ببرند و هرگاه آنان را فرا خواند ، اجابت کنند .

کنز العمّال : 14313 منتخب میزان الحکمه : 32

امام علی علیه السلام :

العَدلُ قِوامُ الرَّعِیَّهِ وجَمالُ الوُلاهِ .

عدالت، برپادارنده مردم و زیور حکمرانان است.

غرر الحکم : 1954 منتخب میزان الحکمه : 360

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

ثلاثه لا یستخفّ بحقّهم إلّا منافق ذو الشّیبه فی الإسلام و ذو العلم و إمام مقسط؛

سه کسند که هر که تحقیرشان کند منافق است آن که مویش در اسلام سپید شده باشد و دانشمند و پیشوای دادگستر.

نهج الفصاحه

امام صادق علیه السلام می فرمایند:

مردم هر شهری به سه چیز نیازمندند که در امور دنیا و آخرت خود به آنها رجوع کنند و اگر آن سه را نداشته باشند گرفتار سرگردانی می شوند: دین شناسِ دانایِ پرهیزکار، حاکم نیکوکاری که مردم از او اطاعت کنند و پزشک دانای مورد اعتماد.

تحف العقول، ص 321.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم :

النَّظَرُ إلَی العالِمِ عِبادَهٌ ،والنَّظَرُ إلَی الإمامِ المُقسِطِ عِبادَهٌ ، وَالنَّظَرُ إلَی الوالِدَینِ بِرَأفَهٍ وَرحمَهٍ عِبادَهٌ ، وَالنَّظَرُ إلی أخٍ تَوَدُّهُ فی اللّه عز و جل عِبادَهٌ .

نگریستن به دانشمند عبادت است ، نگریستن به پیشوای دادگر عبادت است ، نگاهِ دلسوزانه و مهرآمیز به پدر و مادر عبادت است و نگریستن به برادری که برای خداوند عز و جل دوستش داری عبادت است .

أمالی الطوسیّ : 454 / 1015 منتخب میزان الحکمه : 354

# حدیث حاکمان ظالم

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند :

هر چیزی آفتی دارد که مایه فساد آن می شود و آفت این دین زمامداران بدند.

(نهج الفصاحه ، ح 2255)

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

أربعه یبغضهم اللَّه تعالی: البیّاع الحلّاف و الفقیر المختال و الشّیخ الزّانی و الإمام الجائر؛

چهار کس را خداوند دشمن دارد، فروشنده قسم خور، فقیر متکبر و پیر زنا کار و پیشوای ستمگر.

نهج الفصاحه

پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

ثلاثه لا تحرم علیک أعراضهم المجاهر بالفسق و الإمام الجائر و المبتدع؛

سه کسند که آبرویشان محترم نیست: آن که به فسق تجاهر کند و پیشوای ستمگر و بدعت گذار.

نهج الفصاحه