حدیث در مورد بیت المال

بسم الله الرحمن الرحیم

قال الامام الرضا - علیه السلام - : ... و البراءه من الذین ظلموا آل محمد علیهم السلام ... و البراءه من الناکثین و القاسطین و المارقین ... و البراءه من أهل الاستئثار ... .

امام رضا - علیه السلام - فرمودند: ... بیزاری از کسانی که به آل محمد علیهم السلام، ظلم روا داشتند ... و برائت از پیمان شکنان و منحرفان و مرتدان ... و برائت از ویژه سازان اموال عمومی مسلمانان بر خود، ... از شرایط اسلام راستین است.

«عیون أخبار الرضا - علیه السلام -، ج 2، ص 126»

قال الامام الصادق - علیه السلام - : أهل الاسلام، هم أبناء الاسلام اسوی بینهم فی العطاء و فضائلهم بینهم و بین الله. أجعلهم کبنی رجل واحد، لا یفضل أحد منهم لفضله و صلاحه فی المیراث علی آخر ضعیف منقوص ... .

(حفص بن غیاث می گوید: شنیدم که از امام صادق - علیه السلام - درباره تقسیم بیت المال پرسیدند)، امام صادق - علیه السلام - فرمودند: اهل اسلام، فرزندان آن محسوب می شوند، در امکانات بیت المال، من برابرشان می دانم. امتیازات معنوی آنان بین آنها و خدا محاسبه می شود. (لذا) همانند فرزندان یک نفر که فضیلت و صلاحیت، سبب فزونی ارث بردن یکی بر دیگری که ضعیف و ناقص است نمی شود، (مسلمانان نیز، این چنین هستند). حضرت در ادامه فرمودند: پیامبر - صلی الله علیه و آله - در آغاز اسلام، چنین رفتار می کرد ولی دیگران (غیر ما اهل بیت) گفتند: ما، برخی را بر اساس سابقه بیشتر در اسلام،
از نظر عطای بیت المال امتیاز می بخشیم.

«وسائل الشیعه، ج 11، ص 81»

# حدیث با موضوع بیت المال

امام صادق علیه السلام :

اَلْعَدْلُ اَحْلی مِنَ الشَّهْدِ وَاَلْیَنُ مِنَ الزُّبْدِ وَاَطیَبُ ریحا مِنَ الْمِسْکِ؛

عدالت از عسل شیرین تر، از کره نرم تر و از مُشک خوشبوتر است.

کافی، ج 2، ص 147، ح 15.

قال الامام الکاظم - علیه السلام - : ان الله لم یترک شیئا من صنوف الاموال الا و قد قسمه و أعطی کل ذی حق حقه الخاصه و العامه و الفقرآء و المساکین و کل صنف من صنوف الناس ... .

امام کاظم - علیه السلام - فرمودند: همانا خدا، تمامی مال ها را تقسیم کرده و حق هر مستحق را از خاصه و عامه و فقیر و مسکین و اصناف دیگر مردم را، به آنها داده است. سپس فرمودند: اگر در میان مردم عدالت حکمفرما باشد، همه، بی نیاز شوند و باز فرمودند: عدالت، از عسل شیرین تر است و عدالت را پیشه نکند، جز کسی که عدالت را خوب بداند.

«الکافی، ج 2، ص 495»

قال الامام الحسین - علیه السلام - : ان الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر، دعاء الی الاسلام مع رد المظالم و مخالفه الظالم و قسمه الفیء و الغنائم و أخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فی حقها.

امام حسین - علیه السلام - فرمودند: امر به معروف و نهی از منکر، آن است که: کافران را به اسلام دعوت کنی، حقوق ستمدیدگان را باز ستانی، با ستمگر به مخالفت برخیزی، غنیمت ها و بیت المال را عادلانه بین اهل اش قسمت کنی، صدقات (زکات) را از آنجا که باید، بگیری و در آنجا که باید، مصرف کنی.

«تحف العقول، ص 270»

# احادیث در مورد بیت المال

امام علی علیه السلام :

خَیْرُ الْمُلوکِ مَنْ اَماتَ الْجَوْرَ وَ اَحْیَی الْعَدْلَ؛

بهترین فرمانروا کسی است که ظلم را از بین ببرد و عدل را زنده کند.

غررالحکم، ج3، ص 431، ح 5005 .

# حدیث امام علی در مورد بیت المال

قال الامام علی - علیه السلام - : ... و لکننی آسی أن یلی أمر هذه الأمه سفهاؤها و فجارها فیتخذوا مال الله دولا و عباده خولا و الصالحین حربا و الفاسقین حزبا.

امام علی - علیه السلام - (در طی نامه ای به اهل مصر) فرمودند: ولی از این اندوهناکم که سرپرستی حکومت این امت به دست بی خردان و نابکاران افتد، بیت المال را به انحصار در آورند، آزادی بندگان خدا را سلب کنند و آنها را بنده خویش سازند، با صالحان نبرد کنند و فاسقان را هم دستان خود قرار دهند.

«نهج البلاغه، نامه 62»

قال الامام علی - علیه السلام - : ان هذا المال لیس لی و لا لک و انما هو فیء للمسلمین و جلب أسیافهم. فان شرکتهم فی حربهم، کان لک مثل حظهم و الا فجناه أیدیهم، لا تکون لغیر أفواههم.

(عبد الله بن زمعه که شیعه مولا علی - علیه السلام - بود هنگام خلافت ایشان، به خدمتشان رفت و مالی از ایشان درخواست کرد.) امام علی - علیه السلام - (در پاسخ) فرمودند: همانا این مال، نه از آن من است و نه از آن تو، بلکه آن، غنیمت مسلمانان است. این مالی است که به ضرب شمشیر آنان، فراهم گردیده است. پس اگر در نبرد آنان شرکت داشته ای، سهمی به اندازه سهم آنان داری، اگر نه، میوه چیده شده به دست آنان، لقمه ای برای دهان های دیگران نیست.

«نهج البلاغه، خطبه 232»

قال الامام علی - علیه السلام - : أتأمرونی أن أطلب النصر بالجور فی من ولیت علیه؟! و الله! لا أطور به ما سمر سمیر، و ما أم نجم فی السماء نجما. لو کان المال لی، لسویت بینهم فکیف و انما المال مال الله؟

(وقتی به حضرت علی - علیه السلام - خرده گرفتند که چرا به کسانی که در اسلام، سابقه بیشتر دارند و در جنگ ها شرکت جسته اند و به آنان که دارای حسب و نسب عالی هستند، بیش از دیگران، از بیت المال، بخشش نمی فرمایند)، امام علی - علیه السلام - فرمودند: آیا به من می گویید تا از راه ستم کردن به کسی که مرا به او ولایت داده اند، پیروزی به دست آورم؟ نه، به خدا سوگند! تا دهر باقی است و اختران در پی یکدیگر بچرخند، به چنین کاری
نزدیک نگردم. اگر مال از من بود، همانا میان مردمان به مساوات پخش می کردم، چه رسد به این که مال، مال خدا است.

«نهج البلاغه، خطبه 126»

کتب أمیر المؤمنین - علیه السلام - : ... و لئن کان ما بلغنی عنک حقا، لجمل أهلک و شسع نعلک خیر منک ... .

امیر المؤمنین - علیه السلام - (بعد از خیانت «منذر بن جارود» در ولایت فارس، به وی) نوشتند: ... اگر آنچه که از خیانت تو، به من رسیده است، درست باشد، شتر اهل ات و بند کفش ات، با ارزش تر از تو است.

«نهج البلاغه، نامه 71»

قال الامام علی - علیه السلام - : یا شریح! لا تکون ابتعت هذه الدار من غیر مالک، أو نقدت الثمن من غیر حلالک، فأذن أنت قد خسرت دار الدنیا و دار الآخره.

(شریح بن حارث، به فرمان امام علی - علیه السلام - به منصب قضا نشسته بود. روزی به حضرت علی - علیه السلام - خبر رسید که وی، سرایی به هشتاد دینار خریداری کرده است.) امام علی - علیه السلام - (وی را فرا خواند و) فرمودند: ای شریح! مبادا که این خانه را با مال غیر خریده باشی و بهای آن را جز از مال حلال خود پرداخته باشی و گرنه هم در این سرا و هم در آن سرا، زیان کرده ای.

«نهج البلاغه، نامه 3»

کتب أمیر المؤمنین - علیه السلام - الی عماله: أدقوا أقلامکم و قاربوا بین سطورکم و أحذفوا عنی فضولکم و اقصدوا قصد المعانی، و ایاکم و الاکثار فان أموال المسلمین لا تحتمل الاضرار.

امام علی - علیه السلام - برای کارگزاران اش نوشتند: قلم های خود را نازک کنید و سطرها را نزدیک به هم گیرید و زیادتی کلمات را حذف کنید و مقاصد و منظورها را در نظر بگیرید! بر حذر می دارم شما را از پر نویسی، زیرا اموال مسلمانان نمی تواند این گونه خسارت ها را تحمل کند.

«بحار الأنوار، ج 76، ص 49»

امام علی - علیه السلام - (خطاب به مالک اشتر) فرمودند:

بپرهیز از انحصار طلبی در چیزهایی که همه مردم در آنها برابرند.

«نهج البلاغه، نامه 53»

امام علی - علیه السلام - (طی نامه ای به ابن عباس) فرمودند: بهره تو از حکومت نباید مالی باشد که از آن استفاده کنی و نه غیظ و خشمی که با امر و نهی شفا یابد. بلکه باید هدف تو نابودی باطل و زنده داشتن حق باشد.

«بحار الأنوار، ج 40، ص 328»

امام علی - علیه السلام - (پس از فتح بصره، گروهی از قاریان و خزانه داران را فرا خواند و دستور داد درهای بیت المال را گشودند. امام با دیدن آن اموال) فرمودند: ای زردها و ای سپیدها (طلاها و نقره ها) غیر مرا بفریبید، مال پیشوای ستمگران است و من پیشوای مؤمنان.

«الجمل، ص 154»

امام علی علیه السلام

• در پاسخ به این پرسش که : عدالت برتر است یا بخشندگی ؟- فرمودند: عدالت هر چیزی را در جای خودش می گذارد و بخشندگی امور را از جهتشان خارج می سازد ؛ عدالت سیاستی فراگیر است اما بخشندگی عارضه ای خصوصی است (و شامل فرد یا افرادی محدود می شود) . پس ، عدالت شریفترین و برترینِ آنهاست .

نهج البلاغه : الحکمه 437 منتخب میزان الحکمه : 360

# بیت المال و حق الناس

امام علی علیه السلام :

العَدلُ قِوامُ الرَّعِیَّهِ وجَمالُ الوُلاهِ .

عدالت، برپادارنده مردم و زیور حکمرانان است.

غرر الحکم : 1954 منتخب میزان الحکمه : 360

امام علی علیه السلام :

العَدلُ جُنَّهُ الدُّوَلِ .

عدالت ، سپر دولتهاست .

غرر الحکم : 1873

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:

عَدلُ ساعَهٍ خَیرٌ مِن عِبادَهِ سَبعینَ سَنَهً قِیامِ لَیلِها وَصِیامِ نَهارِها؛

ساعتی عدالت بهتر از هفتاد سال عبادت است که شب هایش به نماز و روزهایش به روزه بگذرد.

مشکاه الانوار، ص 544